Czy jest możliwe cofnięcie pozwu rozwodowego?

W wielu postępowaniach rozwodowych możliwe jest osiągnięcie wzajemnego porozumienia małżonków, jeszcze na etapie trwania sprawy o rozwód. Niniejszy artykuł odpowie m.in. na pytania w jakich sytuacjach można cofnąć pozew rozwodowy, czym jest posiedzenie pojednawcze, jakie możliwości dają mediacje w sprawie o rozwód oraz czym skutkuje zawieszenie sprawy rozwodowej.

Czy możliwe jest cofnięcie złożonego pozwu o rozwód? Naturalnie tak, jednak możliwość skutecznego cofnięcia pozwu zależy od etapu postępowania na jakim się znajdujemy. Upraszczając, im wcześniej zdecydujemy się na wycofanie sprawy o rozwód, tym będzie to łatwiejszej. Może się również okazać, że nie będzie wymaga zgoda drugiej strony na cofnięcie pozwu. 

Możliwość cofnięcia pozwu przewiduje artykule 203 kodeksu postępowania cywilnego. Wskazano tam, że powód może cofnąć pozew bez zgody pozwanego, aż do momentu rozpoczęcia rozprawy. Jak wynika z powyższego, momentem granicznym jest rozpoczęcie sprawy, która  następuje poprzez jej wywołanie na salę sądową. Następnie sąd pyta strony o ich aktualne stanowisko w sprawie. Jeśli pozwany nie odpowiedział na pozew, to w tym momencie rozprawy po raz ostatni może nastąpić cofnięcie pozwu bez zgody pozwanego.

Co w przypadku, kiedy pozwany odpowie na pozew o rozwód? W takiej sytuacji możliwość wycofania powództwa zależy od żądania określonego przez pozwanego. Jeżeli pozwany wnosi o oddalenie powództwa, czyli nie wyraża zgody na rozwód, to powód może zakończyć postępowanie poprzez złożenie oświadczenia o cofnięciu powództwa i wtedy nie jest wymagana zgoda pozwanego. Problem z cofnięciem pozwu rozwodowego następuje, gdy pozwany w odpowiedzi na pozew również zażąda rozwodu. W takiej sytuacji, niezbędna jest zgoda pozwanego na cofnięcie powództwa. 

Rozpoczęcie postępowania sądowego, co do zasady nie wstrzymuje możliwości późniejszego wycofania powództwa, do którego może dojść chociażby na skutek pojednania się małżonków. W toku postępowania o rozwód, czyli już po wywołaniu sprawy rozwodowej, powód również może oświadczyć o cofnięciu powództwa. Wtedy jednak niezbędna jest zgoda pozwanego. Dzieje się tak ponieważ ustawodawca zakłada, że na tym etapie postępowania, druga strona również może popierać prowadzenie sprawy, a zatem nie można mu odbierać prawa do kontynuowania już wszczętego postępowania rozwodowego. 

Jak wycofać pozew rozwodowy? 

Co do zasady, oświadczenie o cofnięciu pozwu powinno zostać złożone przez powoda w piśmie procesowym. Jeżeli strona składa pisemne oświadczenie o cofnięciu pozwu przed wyznaczoną rozprawą, to sąd powinien odwołać rozprawę i zawiadomić pozwanego. Jeśli natomiast jesteśmy na etapie postępowanie, gdzie wymaga jest zgoda drugiej strony na cofnięcie pozwu (już po rozpoczęciu postępowania), sąd zobowiąże pozwanego do ustosunkowania się do oświadczenia drugiej strony. Sąd wyznacza pozwanemu ok. dwutygodniowy termin na zajęcie stanowiska. Co więc w sytuacji, kiedy pozwany nie odpowie na te zobowiązanie sądu? Jeżeli w tym okresie pozwany nie wypowie się co do oświadczenia powoda, sąd uzna, że wyraża on zgodę na cofnięcie pozwu rozwodowego.

Warto dodać, że cofnięcie pozwu rozwodowego może być skuteczne również wtedy, kiedy powód na dowolnym etapie rozprawy sądowej złoży oświadczenie o cofnięciu pozwu ustnie do protokołu rozprawy.  

Podkreślenia wymaga również to, że nad całością działań podejmowanych w zakresie cofnięcia pozwu czuwa sąd, który na każdym etapie postępowania rozwodowego ocenia wszelkie okoliczności sprawy rozwodowej. Może on uznać, że cofnięcie pozwu jest niedopuszczalne, jeżeli dojdzie do przekonania, że jest to: 

• sprzeczne z prawem,
• sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, 
• zmierza do obejścia sprawy.

Są to tak zwane negatywne przesłanki cofnięcia pozwu. 

Jeżeli jednak żadna z wyżej wskazanych przesłanek nie wystąpi, a pozwany nie sprzeciwi się cofnięciu powództwa rozwodowego, to sąd wyda postanowienie o umorzeniu sprawy rozwodowej,
a postępowanie ulegnie zakończeniu. 

Odwołanie oświadczenia o cofnięciu pozwu rozwodowego 

Warto dodać, że złożone oświadczenie o cofnięciu pozwu rozwodowego można odwołać. Jest to możliwe, aż do dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania rozwodowego. 

Kiedy więc następuje uprawomocnienie ww. postanowienia? Postanowienie zyskuje prawomocność w ciągu 7 dni od daty jego wydania. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy jedna ze stron (najczęściej pozwany) złoży wniosek o uzasadnienie tego postanowienia. Wtedy, postanowienie to staje się prawomocne w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia wraz z uzasadnieniem stronie, która o to wnosiła.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że na postanowienie o umorzeniu postępowania, z uwagi na cofnięcie pozwu, przysługuje zażalenie. Jeżeli strona (najczęściej pozwany), która otrzymała postanowienie wraz z uzasadnieniem, zdecyduje się na jego zaskarżenie, uzyskanie prawomocności wydłuży się w czasie. Wówczas postanowienie staje się prawomocne wraz z rozpoznaniem złożonego zażalenia. 

Wracając do kwestii możliwości wycofania oświadczenia o cofnięciu powództwa, w sytuacji złożenia zażalenia na ww. postanowienie, powód może odwołać swoje oświadczenie, aż do momentu wydania postanowienia przez Sąd II instancji co do złożonego zażalenia. 

Zawieszenie postępowania rozwodowego 

Ogólna reguła wyrażona w art. 440 k.p.c. wskazuje, że sąd może zawiesić postępowanie rozwodowe na każdym etapie sprawy. Czym więc może być spowodowane zawieszenie postępowania rozwodowego? 

Powodem ewentualnego “wstrzymania sprawy” jest sytuacja, w której sąd nabiera przekonania, że małżonkowie mogą dojść do porozumienia i kontynuować małżeństwo. Oznacz to, że sąd widzi podstawy do odbudowania relacji małżeńskich. 

Obligatoryjnie Sąd zawiesza postępowanie, gdy okoliczności sprawy rozwodowej wskazują, że nie zachodzi trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego stron, tj. w sytuacji, kiedy strony dalej łączą więzi gospodarcze, emocjonalne lub fizyczne. 

Często małżonkowie zastanawiają się, czy sąd może zawieszać ich postępowanie rozwodowe w nieskończoność? Należy wskazać, że sąd nie określa z góry terminu, na jaki zawiesza postępowanie. W toku sprawy sąd może tylko raz zawiesić postępowanie. Jeżeli strona nie zgadza się z zawieszeniem postępowania rozwodowego, może odwołać się od decyzji sądu. Podjęcie zawieszonego postępowania następuje na wniosek jednej ze stron, który może być złożony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od zawieszenia. Co w sytuacji, jeżeli nikt nie złoży wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania? Jeśli w ciągu roku od dnia zawieszenia postępowania rozwodowego nie zostanie złożony ww. wniosek, postępowanie rozwodowe ulega umorzeniu.  

Od zawieszenie postępowania przez sąd należy odróżnić zawieszenie postępowania na wniosek stron. Wówczas postępowanie rozwodowe może być zawieszone nawet kilkukrotnie. Podjęcie postępowania następuje na wniosek jednej ze stron, jednak nie wcześniej niż po 3 miesiącach od zawieszenia postępowania. W tym przypadku również postępowanie ulega umorzeniu, jeżeli nie zostanie podjęte w ciągu roku od dnia zawieszenia. 

Posiedzenie pojednawcze 

Obecnie kodeks postępowania cywilnego, w przypadku postępowania rozwodowego, nie przewiduje obligatoryjnego posiedzenia pojednawczego. Takie posiedzenie istniało w postępowaniach rozwodowych do 2005 roku. Aktualnie ww. posiedzenie zostało zastąpione mediacjami. 

Kiedy możliwe jest skierowanie stron do mediacji i od kogo to zależy? Sąd może podjąć taką decyzję, gdy dojdzie do przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa. Czy więc sąd za każdym razem musi skierować małżonków do mediatora? Nie, zastosowanie mediacji w postępowaniu rozwodowym jest dobrowolne, Sąd nie ma więc obowiązku kierowania do mediatora każdego małżeństwa. Co istotne, przepisy nie wskazują, jak długo mają trwać mediacje. Wynika to głównie z faktu, że ustawodawca nie jest w stanie z góry przewidzieć, ile czasu potrzeba małżonkom na podjęcie próby rozwiązania problemów małżeńskich i wypracowania porozumienia. Zazwyczaj jednak, sąd wskazuje mediatorowi termin, w którym ma on przekazać sądowi informacje o przebiegu mediacji. Termin nie wiąże jednak małżonków, mogą oni dalej kontynuować mediacje. 

Często pojawia się również pytanie, czy można sprzeciwić się udziałowi w mediacji? Ustawodawca przewidział w art. 1838 § 2 k.p.c. możliwość złożenia sprzeciwu od udziału w mediacji. Wskazano tam, że każda ze stron kierowanych do mediacji może się temu sprzeciwić w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia postanowienia o skierowaniu do mediacji.

Warto dodać, że celem mediacji jest m.in. pojednanie się małżonków, podjęcie próby odbudowania dotychczas nadszarpniętych więzi łączących strony oraz wypracowanie wspólnego porozumienia. W takiej sytuacji, można śmiało powiedzieć, że mediacje są tożsame z wcześniejszymi posiedzeniami pojednawczymi, gdyż zmierzają do osiągnięcia tego samego celu.

Przedmiotem mediacji nie są jednak wyłącznie kwestie relacji małżonków. Gdy małżonkowie mają wspólne dzieci, Sąd ma uprawnienie do skierowania stron do mediacji celem wypracowania porozumienia tylko w niektórych kwestiach orzekanych w wyroku rozwodowym, takich jak m.in. kwestia alimentacji, kontaktu z małoletnimi dziećmi, opieki nad dziećmi, czy też sposobu użytkowania wspólnego miejsca zamieszkania. 

Ponadto małżonkowie mogą uzgodnić między sobą osobę mediatora. W przypadku braku porozumienia, Sąd wybiera osobę z listy stałych mediatorów i do tej osoby kieruje małżonków.

Istotnym jest, że strony mogą zostać skierowane do mediacji również wtedy, kiedy postępowanie rozwodowe jest zawieszone. 

Opłaty od pozwu rozwodowego – kiedy możliwy jest ich zwrot?

Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazuje na możliwości zwrotu opłaty od pozwu o rozwód, w przypadku jego cofnięcia. Stanowi o tym art. 79 ust 2 ww. ustawy – gdy pozew rozwodowy zostanie cofnięty podczas postępowania przed sądem pierwszej instancji, to powodowi zwracana jest cała uiszczona opłata tj. 600 zł. 

Jeżeli jednak do pojednania małżonków, jak również cofnięcia powództwa rozwodowego, dojdzie przed zakończeniem postępowania w drugiej instancji, to skarżącemu zwraca się jedynie połowę uiszczonej opłaty od apelacji. 

Co istotne, zwrot opłaty dokonywany jest z urzędu, bez konieczności kierowania osobnych wniosków do sądu. Zwrot opłaty będzie miał miejsce, nie wcześniej niż po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania rozwodowego. 

W przypadku dalszych wątpliwości co do zagadnień związanych z cofnięciem pozwu rozwodowego lub zawieszeniem postępowania, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią również za pośrednictwem formularza „porady prawne online”.  Podczas konsultacji wyjaśnimy Państwu czym skutkować może cofnięcie pozwu o rozwód, jakie kroki podejmować w celu skierowania postępowania na posiedzenie mediacyjne, jak również pomożemy sformułować niezbędne wnioski oraz pisma procesowe.