Jak wygląda areszt tymczasowy?

Stosowanie tymczasowego aresztowania jest najdotkliwszym środkiem zapobiegawczym prawa karnego, celem którego jest prawidłowe zabezpieczenie postępowania karnego. W praktyce, dla wielu zagadką jest jak wygląda areszt tymczasowy i ile trwa. W dzisiejszym wpisie przybliżymy tematykę tej instytucji prawa karnego. Odpowiemy na powyższe pytania, jak również wyjaśnimy, jakie są prawa tymczasowo aresztowanego. 

Jak już zostało wskazane na wstępie, areszt tymczasowy jest najbardziej dolegliwym środkiem zapobiegawczym, jaki jest znany przepisom prawa karnego. Powinien on być stosowany jedynie wyjątkowo i ze szczególną ostrożnością. Niestety, statystyki pokazują, że z roku na rok wniosków o tymczasowy areszt przybywa, a w trakcie trwania postępowania areszt jest wielokrotnie przedłużany ponad potrzebę. 

Przechodząc jednak do tego, jak wygląda areszt tymczasowy, to w pierwszej kolejności należy wskazać, że jest on zbliżony do odbywania kary pozbawienia wolności. Podejrzany przebywa bowiem w areszcie śledczym, gdzie jest izolowany od reszty społeczeństwa. Osadzony posiada także ograniczone możliwości komunikacji ze społeczeństwem i większość dnia spędza razem ze współosadzonymi w celi. Osoba, wobec której stosuje się tymczasowy areszt, nie może swobodnie i dowolnie korzystać z telefonu, czy też z widzeń z osobami najbliższymi. 

Dla osób, które po raz pierwszy są w izolacji, tymczasowy areszt jest czymś bardzo ciężkim. Osoby te najczęściej nie potrafią odnaleźć się w areszcie śledczym. Osadzeni są osamotnieni i często przez wiele dni nie mają kontaktu z rodziną. Nie znają swoich praw, nie wiedzą kiedy i na jakich zasadach mogą wystąpić o zgodę na widzenie. 

Dlatego, też bardzo ważne jest, aby w pierwszym etapie walczyć w sądzie o niestosowanie tymczasowego aresztowania. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy doświadczonego obrońcy, już w chwili zatrzymania osoby, kiedy jeszcze areszt nie jest stosowany. Da to szansę na obronę praw podejrzanego na posiedzeniu aresztowym i być może pozwoli przekonać Sąd, aby ten nie stosował omawianego środka. 

 Co oznacza areszt tymczasowy?

Areszt tymczasowy oznacza izolację podejrzanego lub oskarżonego w toku postępowania karnego. Jest to środek zapobiegawczy, który może być stosowany przez okres 3 miesięcy. Po tym czasie prokurator może złożyć wniosek o przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania. Wówczas sąd kolejny raz decyduje, czy są podstawy do dalszego stosowania tymczasowego aresztowania. 

Tymczasowy areszt dla domniemanych przestępców

Podstawą stosowania tymczasowego aresztowania jest art. 249 §1 k.p.k. 

Zgodnie z tym przepisem, aby możliwe było stosowane tymczasowego aresztowania, konieczne jest zebranie dowodów wskazujących na wysokie prawdopodobieństwo popełnienie przez podejrzanego przestępstwa. W praktyce oznacza to, że nie można dowolnie stosować tymczasowego aresztu wobec każdego podejrzanego. Dowody zgromadzone przez organy ścigania, muszą wykazywać wysokie prawdopodobieństwo, graniczące z pewnością, że doszło do popełnienia czynu zabronionego przez podejrzanego. Stąd, też często pojawiają się głosy, że tymczasowy areszt jest tylko dla domniemanych przestępców. 

Kto decyduje o tymczasowym aresztowaniu?

O stosowaniu tymczasowego aresztowania decyduje wyłącznie sąd, po przeprowadzeniu posiedzenia.  Jest to jedyny środek zapobiegawczym, o którym nie może samodzielnie zadecydować prokurator. Jest to uzasadnione tym, że stosowanie omawianego środka powoduje bardzo poważne konsekwencje dla podejrzanego i wiąże się bezpośrednio z jego izolacją od społeczeństwa.

W posiedzeniu bierze udział prokurator, podejrzany, jak również obrońca, jeżeli został ustanowiony w sprawie. Podczas takiego posiedzenia podejrzany ma możliwość ustosunkowania się do wniosku o stosowanie tymczasowego aresztu. Podobnie, rolą obrońcy jest przekonanie sądu o wystąpieniu przeciwwskazań do jego stosowania oraz wskazanie, że ewentualnie inne środki (typu poręczenie majątkowe), będą wystarczające do prawidłowego zabezpieczenia postępowania. Mówią inaczej, udział doświadczonego adwokata od spraw karnych, daje możliwość ustosunkowania się do stawianych zarzutów już od pierwszych chwil postępowania karnego. 

Kiedy można zastosować areszt tymczasowy?

Podstawową przesłanką do stosowania wszelkich środków zapobiegawczych jest konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego. Oznacza to, że kształt postępowania mógłby zostać zaburzony przez podejrzanego, jeżeli będzie pozostawał na wolności. Prokuratura przypuszcza, że w przypadku pozostawania na wolności mógłby on wpływać na świadków, ukrywać się lub próbować niszczyć dowody. Stosowanie tymczasowego aresztowania ma wykluczyć wpływanie przez podejrzanego na czynności, jakie są realizowane w sprawie. 

Jak już wyżej wskazywano, kolejną i najważniejszą przesłanką stosowania tymczasowego aresztowania jest wysokie prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił przestępstwo. Składając wniosek o stosowanie tymczasowego aresztowania prokuratura powinna wykazać, że dotychczas zgromadzone dowody wskazują na prawdopodobieństwo graniczące z pewnością. 

Poza powyższym, ustawodawca wskazuje także przesłanki szczególne stosowania tymczasowego aresztowania. Wśród nich należy wymienić: 

• uzasadnioną obawę ucieczki lub ukrycia się podejrzanego, 
• uzasadnioną obawę, że podejrzany będzie nakłaniał inne osoby do składania fałszywych zeznań lub że będzie w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne (np. poprzez niszczenie dowodów),
• uzasadnione przypuszczenie, że podejrzanemu zostanie wymierzona surowa kara, 
• uzasadnioną obawę, że podejrzany popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu. 

Obok przesłanek ogólnych, musi wystąpić co najmniej jedna przesłanka szczególna, aby sąd mógł orzec areszt.  

Kiedy można uchylić areszt tymczasowy?

Zgodnie z art. 253 §1 k.p.k. stosowanie tymczasowego aresztu powinno być uchylone, kiedy tylko ustaną przesłanki do jego dalszego stosowania. Oznacza to, że muszą ustać powody, dla których zastosowano tymczasowy areszt. Ilustrując powyższe przykładem, można wskazać sytuację, że wobec podejrzanego zastosowano tymczasowy areszt, bo obawiano się, że będzie nakłaniał inne osoby do składania fałszywych zeznań. Jeżeli osoby te złożoną swoje zeznania, to można starać się o uchylenie aresztu. 

Areszt tymczasowy – ile trwa?

O czasie trwania tymczasowe aresztowania stanowi art. 263 k.p.k. Wskazano tam, że tymczasowe aresztowanie nie powinno trwać dłużej niż 12 miesięcy w toku postępowania przygotowawczego prowadzonego przez prokuratora. Zasadniczo, do wydania pierwszego wyroku przez sąd rejonowy, tymczasowe aresztowanie nie powinno trwać dłużej niż 2 lata. 

Ustawodawca przewidział jednak, że jeżeli w powyższych terminach nie uda się zakończyć postępowania przygotowawczego lub wydać pierwszego wyroku, to możliwe jest dłuższe stosowanie tymczasowego aresztowania. Sąd apelacyjny może wówczas przedłużyć okres stosowania tymczasowego aresztowania ponad powyższe terminy. 

Niestety z roku na rok coraz częściej oraz dłużej stosowane są areszty tymczasowe. Jeżeli środek ten jest już stosowany lub ma być dalej przedłużany, warto zasięgnąć porady adwokata. Wyjaśni on w jaki sposób reagować na nadmierne przedłużanie aresztu oraz jak sprzeciwiać się decyzją sądu o dalszym stosowaniu aresztu. 

Areszt tymczasowy na 3 miesiące

Co do zasady jednorazowo sąd może stosować areszt tymczasowy na 3 miesiące. Nie jest jednak powiedziane, że zawsze musi to być dokładnie ten okres. Sąd może też stosować areszt na krótszy czas, niezbędny do wykonania tylko niektórych czynności. Często zdarza się, że sądy stosują areszt np. na jeden miesiąc, tylko aby organy przeprowadziły daną czynność procesową, na którą mógłby wpływać podejrzany. 

Zdarza się też tak, że sądy uzależniają stosowanie tymczasowego aresztowania od wpłaty poręczenia majątkowego. Potocznie mówi się, że wskutek wpłaty kaucji, areszt tymczasowy zostanie uchylony. Sądy jednak stosunkowo rzadko stosują taką konstrukcję. Zdecydowanie wymaga to przekonania sądu przez obrońcę, że poręczenie majątkowe będzie wystarczająco dolegliwe dla podejrzanego i nie ma potrzeby stosowania aresztu.

Gdzie odbywa się areszt tymczasowy?

Osoby tymczasowo aresztowane osadza się w aresztach śledczych. Zazwyczaj są to areszty najbliższe miejscu, w którym prowadzone są czynności w danej sprawie. Oznacza to, że jeżeli przykładowo, postępowanie prowadzi prokuratura we Wrocławiu i większość czynności realizowanych jest na terenie Wrocławia, to zazwyczaj podejrzanego osadzi się w Areszcie Śledczym we Wrocławiu. 

Areszt tymczasowy – warunki

Warunki podczas tymczasowego aresztu nie są najlepsze. Zazwyczaj tymczasowo aresztowany przebywa w małej, kilkuosobowej celi, posiada swoje łóżko oraz zestaw naczyń i sztućców do jedzenia. Osoba przebywająca w areszcie może otrzymać swoje ubrania lub być wyposażona przez jednostkę penitencjarną w ubiór obowiązujący na terenie jednostki. 

Osoba, wobec której stosowany jest areszt codziennie otrzymuje posiłki i ma kontakt z wychowawcą. Natomiast jest ona poddawana ciągłej kontroli, listy przechodzą cenzurę, ilość telefonów oraz widzeń jest bardzo mocno ograniczona. Aresztowani nie mogą swobodnie poruszać się po areszcie śledczym. 

Areszt tymczasowy a widzenia

Osoba, wobec której jest stosowany areszt tymczasowy, ma prawo do przynajmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą. Co ważne, aby widzenie takie zostało zrealizowane, należy uzyskać zgodę prokuratora lub sądu, w zależności od etapu postępowania. 

 Areszt tymczasowy a korzystanie z telefonu

Prawa tymczasowo aresztowanego do korzystania telefonu zbliżone są do regulacji w zakresie widzeń. W tym przypadku także należy uzyskać zgodę organu, do którego dyspozycji aresztowany pozostaje na kontakt z wybranymi osobami. We wniosku o wyrażenie zgody na kontakt telefoniczny trzeba szczegółowo wskazać do kogo aresztowany chce dzwonić oraz na jaki numer telefonu. W zależności od stanu sprawy, zgodę na kontakt telefoniczny wydaje prokurator lub sąd. 

Zażalenie na tymczasowy areszt

Zarówno na zastosowanie, jaki i na przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania przysługuje zażalenie. Należy je złożyć w sądzie w terminie 7 dni od wydania postanowienia. Powinno być ono skierowane do sądu wyższego rzędu, niż sąd stosujący tymczasowy areszt. Oznacza to, że jeżeli postanowienie wydaje sąd rejonowy, to zażalenie powinno zostać skierowane do sądu okręgowego, za pośrednictwem sądu który wydał postanowienie. 

W zażaleniu tym należy podnieść wszelkie błędy jakie popełnił sąd wydający postanowienie. Powinno z niego wynikać z czym się nie zgadzamy oraz jakich zmian powinien dokonać sąd wyższego rzędu. Zazwyczaj wnosi się o zmianę zaskarżonego postanowienia i nie stosowanie tymczasowego aresztu. 

Bardzo często zdarza się, że sądy nie analizują sytuacji psychicznej podejrzanego. Stosują wtedy tymczasowe aresztowanie niejako “z automatu” wobec osoby cierpiącej na zaburzenia psychicznie. Taka decyzja  sądu, nie tylko może przynieść szereg negatywnych konsekwencji po stronie podejrzanego, ale także jest niezgodna z prawem.  

Właśnie ze względu na powyższe zawiłości i wagę sprawy, najczęściej zażalenia na tymczasowy areszt sporządzają adwokaci. Mają oni niezbędną wiedzę, jak również praktykę. Pozwala to na fachowe podniesienie wszelkich nieprawidłowości, jakich dopuścił się sąd I instancji. 

Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej z zakresu tymczasowego aresztowania to zachęcamy do kontaktu z Kancelarią za pośrednictwem naszego formularza kontaktowego.