Kiedy można złożyć wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego?

Jedną z możliwości zakończenia postępowania karnego jest warunkowe umorzenie postępowania. Takie zakończenie procesu karnego powoduje, że oskarżony pomimo popełnienia przestępstwa jest traktowany jako osoba niekarana. W dzisiejszym artykule przybliżymy instytucję warunkowego umorzenia postępowania i wskażemy jakie elementy powinien zawierać wniosek oraz w jakim terminie może być złożony. Podpowiemy także, czy w przypadku przestępstw z art. 178a kodeksu karnego (dalej jako: kk) oraz 244 kk sąd może wydać orzeczenie o warunkowym umorzeniu postępowania.

Co do zasady przepisy postępowania karnego nie określają, w którym momencie oskarżony może złożyć wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Artykuł 336 kodeksu postępowania karnego (dalej jako: kpk) określa, że prokurator może skierować do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowanie zamiast aktu oskarżenia. Jest to jedyny termin, jaki ustawodawca określa dla złożenia wniosku o warunkowe umorzenie postępowania i odnosi się on wyłącznie do osoby prokuratora. 

Oznacza to, że oskarżony może złożyć wniosek o warunkowe umorzenie postępowania przez cały etap sprawy, a nawet przedstawiając swoje ostateczne stanowisko w sprawie w mowie końcowej. 

Doświadczenie naszej kancelarii pokazuje, że taki wniosek najlepiej złożyć przed rozpoczęciem przewodu sądowego, a po doręczeniu aktu oskarżenia. Złożenie wniosku w tym czasie powoduje, że sąd zamiast wyznaczyć rozprawę, może skierować sprawę na posiedzenie, w którym to udział może wziąć oskarżony oraz obrońca. Na tym posiedzeniu, w myśl art. 339 §1 pkt 2 kpk sąd rozważa wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. W praktyce oznacza to, że Sąd  weryfikuje, czy oskarżony spełnia wszelkie wymagania określone przez prawo karne dla umorzenia postępowania karnego. Sprawdza także, jaki okres próby należy stosować wobec oskarżonego oraz czy zachodzi konieczność stosowania środków karnych w stosunku do oskarżonego przykładowo zakaz prowadzenia pojazdów, zakaz zajmowania określonego stanowiska czy zakaz prowadzenia określonej działalności.

Zdarza się także, że wniosek o warunkowe umorzenie postępowania składa się wraz ze sprzeciwem od wyroku nakazowego. Wtedy, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wyroku nakazowego należy sporządzić pismo, w którym zaznaczy się swój sprzeciw co do treści wyroku, a następnie złoży wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. W tym przypadku nie ma żadnego wzoru, który określałby, w jaki sposób ma wyglądać sprzeciw z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania. 

Co oznacza warunkowe umorzenie postępowania karnego? 

Zgodnie z przepisami prawa karnego, warunkowe umorzenie postępowania jest formą zakończenia procesu bez wydania wyroku skazującego, ale za to z określeniem okresu próby, po upływie którego wyrok jest traktowany tak jakby nigdy nie zapadł. Oznacza to, że Sąd w praktyce daje oskarżonemu szansę “na rehabilitację” oraz aby zachowywał się prawidłowo i nie popełnił kolejnego przestępstwa.

Okres próby może zostać określony na czas od jednego roku do nawet trzech lat. 

Należy także odpowiedzieć na pytanie, jaka jest relacja pomiędzy warunkowym umorzeniem postępowania a niekaralnością? W czasie trwania okresu próby, jak i po upływie tego czasu, dana osoba widnieje w rejestrze karnym jako niekarana. Jeżeli jest to jedyne postępowanie karne, jakie toczyło się wobec oskarżonego, to otrzymuje on w tym okresie zaświadczenie o niekaralności, co oznacza, że nie widnieje nigdzie jako osoba karana. Zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania jest olbrzymią szansą dla osób, które w swoim życiu zawodowym muszą posiadać zaświadczenie o niekaralności. 

Kto może zastosować warunkowe umorzenie postępowania? 

Przepisy prawa karnego stanowią, że decyzję o warunkowym umorzeniu postępowania wydać może wyłącznie sąd. Żaden inny organ nie jest uprawniony do tego, aby zastosować instytucję warunkowego umorzenia postępowania. 

Zarówno prokurator, jak i oskarżony i jego obrońca, zgodnie z przepisami prawa karnego mogą jedynie złożyć wniosek o zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania. Dopiero sąd wydaje orzeczenie i decyduje w nim, czy taki wniosek jest zasadny, a oskarżony zasługuje na warunkowe umorzenie. Dlatego też bardzo istotne jest, aby wniosek ten został skonstruowany prawidłowo, zgodnie z wymaganiami formalnymi.

Z uwagi na liczne zalety warunkowego umorzenia postępowania, przed złożeniem wniosku w sądzie warto skonsultować swoją sprawę z adwokatem. W razie potrzeby doradzi on, w jaki sposób skonstruować wniosek, co w nim zawrzeć oraz jakie dokumenty dołączyć. Konsultacja prawna ułatwi późniejszą reprezentację w sądzie i przekonanie sądu do zastosowania ww. instytucji. 

Jak napisać wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego? 

Podnieść należy, że na pytanie „jak napisać wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego?” nie da się jednoznacznie odpowiedzieć. Wiele zależy od czynu, jakiego oskarżony się dopuścił. Bardzo istotne są także okoliczności popełnienia czynu oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy.

Ustawodawca w art. 66 k.k. wskazuje na przesłanki, jakie muszą zostać spełnione, aby warunkowo umorzyć postępowanie. Wśród nich określono, że: 

• wina i społeczna szkodliwość czynu nie mogą być znaczne, 
• okoliczności popełnionego czynu nie mogą budzić wątpliwości, 
• sprawca nie może być wcześniej karany za przestępstwo umyślne, 
• postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że będzie on przestrzegał porządku prawnego i nie popełni kolejnego przestępstwa.

Ważne jest, aby wniosek został prawidłowo uzasadniony. Należy także wykazać, że oskarżony spełnia przesłanki opisane powyżej. Warto przedstawić też stosowne opinie i dowody na poparcie swoich twierdzeń. 

W prawie karnym właściwości i warunki osobiste nie zostały jednoznacznie zdefiniowane. Praktyka pokazuje, że pod tymi hasłami kryje się przede wszystkim to, w jaki sposób oskarżony dotychczas funkcjonował w społeczeństwie, w jaki sposób się zachowywał, czym  się zajmował na co dzień. Sąd bada także, w jaki sposób warunkowe umorzenie postępowania będzie w przyszłości oddziaływać na sprawcę. Dokona więc oceny, czy w stosunku do dotychczasowego zachowania sprawcy warunkowe umorzenie postępowania będzie wystarczającą karą i czy ten będzie zachowywał się właściwie w społeczeństwie. Mówiąc inaczej Sąd dokona swego rodzaju “prognozy”, czy oskarżony będzie przestrzegał norm prawnych. 

Do kiedy można złożyć wniosek o warunkowe umorzenie postępowania? 

Jak już zostało wskazane powyżej, co do zasady o warunkowe umorzenie postępowania można wnieść nawet w mowie końcowej, zajmując swoje ostateczne stanowisko. Jednakże, w ocenie naszej kancelarii, najbardziej zasadne jest złożenie tego wniosku zaraz po skierowaniu aktu oskarżenia do sądu. Złożony na piśmie, odpowiednio umotywowany i udowodniony z pewnością zostanie rozpatrzony przez sąd. 

Zdarza się też tak, że wniosek o warunkowe umorzenie postępowania zawarty jest w treści apelacji. Najczęściej takie sytuacje mają miejsce, kiedy na etapie postępowania przed Sądem I Instancji oskarżony nie był reprezentowany przez obrońcę i nie rozważono wcześniej takiej możliwości.

Warunkowe umorzenie postępowania za jazdę po alkoholu – jakie są szanse? 

Każde orzeczenie wydawane jest przez sąd i to sąd musi rozważyć, czy w danej sprawie zachodzą okoliczności do warunkowego umorzenia postępowania. W tym przypadku największe znaczenie mają okoliczności popełnienia czynu, jak również właściwości i warunki osobiste sprawcy. 

Przy jeździe po alkoholu dosyć często dochodzi do warunkowego umorzenia postępowania, jeżeli zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu jest niska, lub zbliżona do granicy przestępstwa. Warunkowe umorzenie postępowania przy jeździe po alkoholu zależy również od tego, czy wraz z kolejnymi pomiarami trzeźwości zawartość alkoholu się zmniejsza czy też zwiększa. Z tendencji tej można wywnioskować, czy sprawca spożył alkohol i od razu wsiadł za kierownicę, czy też prowadził samochód po upływie dłuższego czasu, kiedy to sprawcy wydawało się, że jest już całkowicie trzeźwy. 

Orzeczenie warunkowego umorzenia postępowania przy jeździe po alkoholu, tj. przestępstwie z art. 178a kk jest możliwe, jednak wymaga sporego zaangażowania w umotywowanie wniosku. Należy w nim w szczególności wskazać co było powodem jazdy samochodem, w jakich godzinach odbywał się ruch, jakie było wtedy natężenie ruchu. Powyższe okoliczności popełnienia przestępstwa są istotne dla sądu przy rozpatrywaniu wniosku o warunkowe umorzenie postępowania. 

Wiele osób pyta, czy możliwe jest warunkowe umorzenie postępowania przy przestępstwie z art. 244 kk, tj. przestępstwie niestosowania się do orzeczonych środków karnych, przykładowo zakazu prowadzenia pojazdów? Nasza praktyka pokazuje, że zdarzają się takie rozstrzygnięcia sądów. Są to jednak odosobnione przypadki. Sądy niechętnie w ten sposób kończą postępowanie w stosunku do osób, które nie respektują wyroku sądowego i przykładowo prowadzą samochód w okresie obowiązywania zakazu. Wobec więc powyższego, bardzo istotny jest udział adwokata, który w pierwszej kolejności podejmę próbę przekonania prokuratora do złożenia wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, a następnie sąd wydający wyrok. 

Warunkowe umorzenie postępowania – co dalej? 

Sąd warunkowo umarzając postępowanie orzeka wobec oskarżonego okres próby, który jak już wyżej wskazano może trwać od roku do nawet 3 lat. Obok okresu próby sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora, jak również orzec m.in. zakaz prowadzenia pojazdów, obowiązek naprawienia szkody, czy też obowiązek poddania się terapii uzależnień itp. 

Jeżeli w okresie próby sprawca umyślnie popełni przestępstwo, za które został skazany, to sąd jest zobowiązany do podjęcia warunkowo umorzonego postępowania. Natomiast w przypadku, gdy w okresie próby sprawca popełni inne przestępstwo lub będzie rażąco naruszał porządek prawny sąd może rozważyć podjęcie postępowania warunkowo umorzonego. Mówiąc inaczej, sąd ma wybór i nie musi obligatoryjnie podejmować tego postępowania. Wszystko zależy od okoliczności, w jakich doszło do popełnienia innego przestępstwa, jak i zachowania sprawcy naruszającego porządek prawny. Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Po upływie tego okresu, osoba pozostaje dalej jako nigdy nie karana i nie jest zobowiązana do dalszego wykonywania obowiązków, jakie sąd na nią nałożył w okresie próby. 

Jeżeli zastanawiają się Państwo, czy w Państwa sprawie można zastosować instytucję warunkowego umorzenia postępowania, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią za pośrednictwem naszego formularza kontaktowego.