Postępowanie rozwodowe oczami Kancelarii adwokackiej

Z niniejszego artykułu dowiesz się w jaki sposób wszcząć postępowanie rozwodowe, jakie dokumenty należy skompletować oraz gdzie należy złożyć pozew o rozwód. Artykuł  stanowi kompendium wiedzy niezbędnej do rozpoczęcia postępowania rozwodowego, jak również udziela wielu wskazówek, w jaki sposób prowadzić proces sądowy. 

Doświadczenie Kancelarii pokazuje, że postępowanie rozwodowe jest trudne emocjonalnie dla każdego z małżonków. W trakcie procesu niejednokrotnie strony nie kierują się zdrowym rozsądkiem, a wyłącznie negatywnymi emocjami do drugiego z małżonków. Skutkiem czego dochodzi częściej do konfliktów, które nie pozwalają na podjęcie racjonalnych i przemyślanych decyzji. Najczęściej konflikty występują w zakresie ustalenia osoby ponoszącej winę w rozpadzie małżeństwa, czy też w zakresie sprawowania opieki nad dziećmi lub ponoszenia kosztów utrzymania małoletnich dzieci. 

Pomoc doświadczonej Kancelarii adwokackiej powoduje oszczędność czasu, ponieważ strona nie jest zmuszana do sporządzania kolejnych pism procesowych, czy pozostawania w stałym kontakcie z sądem. Zlecając sprawę profesjonalnemu pełnomocnikowi jest o wiele łatwiej wypracować porozumienie pomiędzy małżonkami, jak również doprowadzić do sprawniejszego zakończenia procesu. Nasza Kancelaria oferuje pomoc prawną w postępowaniu o rozwód we Wrocławiu, Jeleniej Górze oraz na terenie całego Dolnego Śląska, na każdym etapie postępowania. 

Czy istnieje alternatywa dla rozwodów? Co daje separacja?

Osoby zainteresowane wszczęcie postępowania rozwodowego niejednokrotnie pytają, czy istnieje inna możliwość zakończenia dotychczasowego związku? Separacja to instytucja, która przychodzi z pomocą.  Jej skutki zbliżone są do konsekwencji orzeczenia rozwodu pomiędzy dotychczasowymi małżonkami. Z dniem jej orzeczenia pomiędzy stronami ustaje m.in. wspólność majątkowa i dziedziczenie ustawowe. Różnica jest jednak taka, że separacja jest przejściowa, orzeczenie nie jest więc trwałe i nie powoduje rozwiązania związku małżeńskiego.  Istotne jest również to, że każdy z małżonków może złożyć do sądu wniosek o zniesienie separacji. Z dniem orzeczenia w przedmiocie zniesienia separacji, małżonkowie wracają do formalnego związku małżeńskiego. 

Małżonkowie często pytają, czy warto skorzystać z separacji, czy lepiej od razu wszcząć postępowanie rozwodowe? Na powyższe pytanie nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzieć. Zdecydowanie w przypadku, kiedy małżonkowie widzą możliwość poprawy wzajemnych stosunków, odbudowania łączących ich więzi, separacja prawna będzie dobrym wyjściem. Czas separacji będzie okazją do odbudowy wzajemnych relacji, odbudowy utraconych więzi. Jeżeli poprawa relacji pomiędzy małżonkami nie będzie możliwa, małżonkowie w każdej chwili mogą  wnieść pozew o rozwiązanie  małżeństwa.

Postępowanie rozwodowe w świetle obecnych przepisów

Obecnie przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwłaszcza art. 56 i następne, wskazują, iż rozwód może zostać orzeczony, kiedy między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. 

Pod hasłem „trwałość” rozkładu pożycia małżeńskiego należy rozumieć, że stan utracenia wszelkich więzi małżeńskich (psychicznych, fizycznych i ekonomicznych) powinien trwać od dłuższego czasu. Część teoretyków prawa rodzinnego wskazuje, że z „trwałością” mamy do czynienia, kiedy upłynęło co najmniej 6 miesięcy od dnia zerwania wszelkich więzi pomiędzy małżonkami. Coraz częściej odchodzi się jednak od tego poglądu wskazując, że to sąd powinien indywidualnie ocenić trwałość rozpadu każdego małżeństwa, bez określania czasu, który upłynął. Natomiast zupełność oznacza, iż wszelkie więzi pomiędzy małżonkami wygasły. Innymi słowy oznacza to, że więzi ekonomiczne, psychiczne i fizyczne pomiędzy stronami wygasły na stałe.  

Ustawodawca wskazał jednak, że nawet pomimo wystąpienia powyższych okoliczności, rozwód nie może być orzeczony, jeżeli w jego konsekwencji, ucierpiałoby dobro wspólnych małoletnich dzieci stron, albo gdy orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Są to tak zwane negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu.

Co do zasady, sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie rozwodowe powinien orzec, który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na zgody wniosek małżonków sąd może zaniechać orzekania o osobie winnej rozpadowi. Czy warto więc wnosić o wydanie orzeczenia ze wskazaniem osoby ponoszącej winę za rozpad małżeństwa? Takie rozwiązanie należy ocenić pozytywnie gdy małżonek niewinny wnosi lub będzie chciał wnieść powództwo o zasądzenia na jego rzecz alimentów. Możliwość taka pojawia się, kiedy rozwód sprawił, że po stronie małżonka niewinnego rozwodowi doszło do pogorszenia sytuacji materialnej. Wtedy może on żądać alimentów od małżonka wyłącznie winnego rozpadowi małżeństwa. Świadczenia te powinny rekompensować pogorszenie sytuacji materialnej strony, do jakiej doszło wskutek orzeczenia rozwodu. 

Ustawodawca wskazuje jednak, że nawet w przypadku nieorzekania o osobie ponoszącej winę za rozkład pożycia małżeńskiego, lub uznania obydwojga małżonków za winnych rozpadowi małżeństwa, małżonek pozostający w niedostatku może wnosić o zasądzenie alimentów od drugiej strony. Sytuacja taka ma miejsce, gdy wskutek rozwodu jeden z małżonków pozostaje bez jakichkolwiek środków utrzymania, jak również, kiedy osiągane przez niego środki nie wystarczają na pełne zaspokojenie jego podstawowych potrzeb.

Do jakiego sądu złożyć wniosek o rozwód?

Jednym z najczęstszych pytań zadawanym podczas udzielania porad prawnych odnoszących się do kwestii rozwodowych jest pytanie, do jakiego sądu należy skierować pozew o rozwód? Co do zasady, postępowanie rozwodowe wszczyna się przed sądem okręgowym, w którego okręgu małżonkowie mieszkali do czasu rozpadu małżeństwa, jeżeli choć jedno z nich wciąż mieszka w okręgu tego sądu lub stale przebywa. W przypadku, gdy żaden z małżonków nie spełnia powyższego warunku, postępowanie rozwodowe wytacza się przed sądem okręgowym właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanego. Jeżeli tego warunku nie da się spełnić, bo na przykład nie jest znane miejsce pobytu pozwanego małżonka, pozew o rozwód należy złożyć do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania powoda. 

Powyższą kwestię najlepiej zilustrować przykładem. Jeżeli małżonkowie mieszkali na stałe we Wrocławiu, a po rozstaniu choć jedno z małżonków dalej zamieszkuje we Wrocławiu, pozew o rozwód należy złożyć w Sądzie Okręgowym we Wrocławiu. W przypadku, kiedy małżonkowie mieszkali we Wrocławiu, małżonek A wyprowadził się do Jeleniej Góry, a małżonek B do Świdnicy, to małżonek B musi skierować pozew o rozwód do Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze. Jeżeli jednak miejsce pobytu małżonka A nie byłoby znane, małżonek B może wytoczyć pozew o rozwód przed sąd właściwy dla jego miejsca zamieszkania, tj. przed Sąd Okręgowy w Świdnicy.

Sporządzając pozew rozwodowy warto zasięgnąć porady profesjonalnego pełnomocnika, co pozwoli na jednoznaczne ustalenie, przed którym sądem sprawa powinna się toczyć. Najczęściej to właśnie określenie właściwego sądu sprawia powodowi najwięcej kłopotów. Błędne oznaczenie sądu może skutkować przedłużeniem postępowania rozwodowego, a nawet odrzuceniem naszego pozwu. 

Jakie dokumenty należy przygotować?

W przypadku, kiedy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, jak również nie wnoszą o orzeczenie winy w wyroku rozwodowym, to podstawowym dokumentem niezbędnym do wszczęcia postępowania rozwodowego jest odpis aktu małżeństwa wydany przez Urząd Stanu Cywilnego. Dokument ten jest niezbędny, aby sąd mógł dokładnie wskazać w wyroku rozwodowym jakie małżeństwo rozwiązuje, kiedy zostało ono zawarte, w jakiej miejscowości oraz pomiędzy jakimi osobami. 

Jeżeli jednak jeden z małżonków żąda orzeczenia o osobie, która ponosi winę za rozpad małżeństwa, do pozwu powinno się dołączyć również dokumenty obciążające małżonka, który ma ponieść winę za rozpad związku.

W przypadku, kiedy małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci do pozwu należy załączyć również odpisy aktów urodzenia dzieci wydane przez Urząd Stanu Cywilnego, gdyż w ich oparciu sąd będzie ustalał wiek dzieci oraz stopień pokrewieństwa. Z uwagi na fakt, iż art. 58 §1 k.r.i.o. zobowiązuje sąd do orzeczenia o obowiązku alimentacyjnym rodziców względem małoletnich dzieci, do pozwu warto załączyć również dokumenty świadczące o potrzebach dzieci, jak również o średnich miesięcznych kosztach ich utrzymania oraz dochodach każdego z rodziców. 

W przypadku, kiedy rodzice zawarli pisemne porozumienie w zakresie świadczenia alimentacyjnego na małoletnie dzieci, sprawowania opieki nad dziećmi oraz w zakresie kontaktów z małoletnimi dziećmi, powinno się dołączyć również te porozumienie do pozwu. 

Kolejne kroki w postępowaniu rozwodowym

Po złożeniu pozwu we właściwym sądzie, jego odpis doręczany jest drugiemu z małżonków – pozwanemu. Ma on możliwość wniesienia odpowiedzi na pozew, w której to ustosunkuje się do żądania rozwodu, jak i spraw dotyczących małoletnich dzieci małżonków. W piśmie tym pozwany może wskazać również swoje twierdzenia oraz dowody służące wykazaniu określonych okoliczności, niezbędnych dla rozstrzygnięcia postępowania rozwodowego. 

Przebieg postępowania rozwodowego

Kiedy pomiędzy stronami istnieją rozbieżności co do wszelkich spraw związanych z rozwodem, sąd może skierować małżonków do mediacji. Często pada pytanie, czy taka mediacja jest konieczna i czy wnosi coś do sprawy? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Jeżeli strony mają wolę wzajemnego porozumienia, to postępowanie mediacyjne może doprowadzić do wypracowania konsensusu w zakresie ponoszenia kosztów utrzymania małoletnich dzieci, czy też realizacji kontaktów z dziećmi. Niejednokrotnie postępowanie mediacyjne przyczynia się do szybszego zakończenia całego postępowania rozwodowego. 

Jeżeli sąd nie kieruje małżonków do mediacji lub kiedy postępowanie mediacyjne zostanie zakończone, sąd wyznacza termin rozprawy. Na niej odbywa się całość postępowania dowodowego – przesłuchiwane są strony postępowania, jak również świadkowie zawnioskowani przez strony. W trakcie rozprawy sąd ocenia zupełność oraz trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego stron. Weryfikuje również, czy wskutek orzeczenia rozwodu nie ucierpi dobro małoletnich dzieci stron oraz czy z innych powodów nie zachodzi sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego. W przypadku wielości dowodów niezbędnych do przeprowadzenia na rozprawie, jak również braku porozumienia pomiędzy stronami, często konieczne jest wyznaczenie kolejnych terminów rozpraw.

Doświadczenie naszej Kancelarii wskazuje, że okres trwania postępowania rozwodowego zależy od ilość spraw w danym sądzie okręgowym. Żadna ze stron nie jest w stanie wskazać, jak długo trwać będzie całość procesu. Dzieląc się naszym dotychczasowym doświadczeniem możemy jedynie wskazać, iż na wyznaczenie pierwszej rozprawy o rozwód we Wrocławiu oczekujemy około 3 miesięcy od dnia złożenia pozwu. 

Zakończenie postępowania rozwodowego

Postępowanie rozwodowe kończy się wydaniem wyroku, w którym sąd rozwiązuje małżeństwo stron przez rozwód. Sąd może orzec również o osobie winnej rozpadowi małżeństwa oraz o sposobie korzystania z mieszkania wspólnie zajmowanego przez strony. Jeżeli strony posiadają wspólne małoletnie dzieci, to reguluje również kwestie alimentów, sprawowania opieki nad dzieckiem oraz kontaktów rodziców z dzieckiem, chyba że strony zawarły pisemne porozumienie, o którym była mowa powyżej. 

Wielokrotnie od stron postępowania rozwodowego pada pytanie, czy mogą Oni dokonać podziału majątku wspólnego w trakcie procesu o rozwód? Co do zasady ustawodawca przewidział taką możliwość w art. 58 §3 k.r.i.o. Wskazano, że sąd może orzec podział majątku wspólnego małżonków na wniosek jednego z małżonków, ale tylko w sytuacji, kiedy nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Podkreślić należy jednak, że bardzo rzadko dochodzi do podziału majątku w postępowaniu rozwodowym. Małżonkom ciężko dojść do porozumienia w zakresie spraw okołorozwodowych, a co dopiero dzielić majątek wspólnie zgromadzony w trakcie małżeństwa. 

Wskazać należy również, że w terminie 7 dni od dnia wydania orzeczenia rozwodowego każda ze stron może wnieść o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz o jego doręczenie, a następnie w terminie 14 dni od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem wnieść apelację do właściwego sądu apelacyjnego za pośrednictwem sądu okręgowego orzekającego w sprawie. Jeżeli żadna ze stron nie wniesie o sporządzenie uzasadnienia, wyrok rozwodowy uprawomocni się po 7 dniach od jego wydania.  

Następstwa rozwodu

Podstawowym skutkiem orzeczenia rozwodu pomiędzy małżonkami (w odróżnieniu od orzeczenia separacji) jest możliwość zawarcia kolejnego związku małżeńskiego przez każdą ze stron postępowania rozwodowego. Dotychczasowy związek małżeński pod względem prawnym całkowicie wygasa. 

Jakie są inne konsekwencje orzeczenia rozwodu? Przede wszystkim pomiędzy dotychczasowymi małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, każdy z małżonków może żądać, aby majątek wspólnie zgromadzony podczas trwania małżeństwa uległ podziałowi. 

W dalszej kolejności wskazać należy, że ustaje również możliwość dziedziczenia ustawowego małżonków po sobie. Nie wpływa to jednak na dziedziczenie na podstawie testamentu – jeżeli małżonkowie pozostawili po sobie testament, w którym powołali się wzajemnie do dziedziczenia, to w dalszym ciągu dziedziczą Oni po sobie.

Wraz z orzeczeniem rozwodu ustaje również domniemanie prawne pochodzenia dziecka. Po upływie 300 dni od orzeczenia rozwodu, nie uznaje się już, że ojcem nowonarodzonego dziecka jest były małżonek. Konieczne staje się więc uznanie dziecka przez ojca przed urzędnikiem Urzędu Stanu Cywilnego.  

Niniejszy artykuł stanowi zbiór najważniejszych informacji na temat zagadnień około rozwodowych. W przypadku dalszych wątpliwości lub potrzeby pomocy prawnej w postępowaniu rozwodowym, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią również za pośrednictwem formularza „porady prawne online”.