Zatrzymanie przez Policję – wszystko co musisz wiedzieć

Czy wiesz kiedy może dojść do zatrzymania przez policję? Kiedy zatrzymanie przez Policję jest nielegalne? A może ktoś z Twoich najbliższych został kiedyś zatrzymany przez policję bez powodu? W dzisiejszym artykule odpowiemy na każde z powyższych pytań. Dodatkowo wyjaśnimy, czy aresztowanie przez policję jest tym samym co zatrzymanie przez policję. 

Już na samym wstępie warto zaznaczyć, że zatrzymanie przez policję jest jednym z najczęściej stosowanych środków przymusu. Dla większości osób jest to pierwsze doświadczenie z organami ścigania, z pobytem w zamknięciu na komendzie, nocą w celi czy kajdankami na rękach. 

Organy ścigania wykorzystują  zdezorientowanie zatrzymanego, jego niepewność oraz strach i w tych warunkach często przystępują do przesłuchania. Osoba zatrzymana chce jak najszybciej opóźnić miejsce izolacji i często składa niekorzystne dla siebie wyjaśnienia. Zatrzymany nie rozumie stawianych pytań, zestresowany odpowiada szybko i bez zastanowienia nad znaczeniem swoich słów. Dzięki takim działaniom bywa, że służby pozyskują informacje, których dotychczas nie mogli uzyskać innymi metodami dowodowymi. 

Warto pamiętać, że zatrzymanemu zawsze przysługuje możliwość kontaktu z adwokatem. Wielokrotnie nawiązanie kontaktu z naszą Kancelarią w trakcie zatrzymania przez policję bez powodu, przyczyniło się do szybszego zwolnienia osoby. Należy zaznaczyć, że zatrzymany musi wyraźnie zażądać rozmowy z obrońcą, wtedy funkcjonariusze są zobowiązani zapewnić kontakt z adwokatem, o czym szerzej wyjaśnimy poniżej. 

Podkreślić należy, że również osoby najbliższe dla zatrzymanego, bezpośrednio po zatrzymaniu przez policję, mogą skontaktować się z adwokatem i udzielić upoważnienia do obrony. Na tej podstawie adwokat do uprawniony do działania na rzecz Klienta – może nawiązać kontakt z zatrzymanym, zażądać przesłuchania zatrzymanego w obecności adwokata oraz pouczyć zatrzymanego o jego prawach. 

Uczestnictwo adwokata w czynnościach z osobą zatrzymaną przez policję pozwoli na zweryfikowanie każdego z działań organów ścigania. Ponadto klient będzie mógł w każdym czasie zwrócić się z pytaniem do adwokata o to, w jaki sposób będą przebiegały dalsze czynności oraz jak się podczas nich zachowywać. 

Kiedy możesz być zatrzymanym przez Policję? 

Ustawodawca wskazał podstawy do zatrzymania przez policję w art. 244 kodeksu postępowania karnego. W omawianym przepisie określono sytuacje, w których może dojść do zatrzymania, jak również sytuacje, w których zatrzymanie jest obligatoryjnie.

I tak, policja może dokonać zatrzymania, kiedy: 

• istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba popełniła przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia tej osoby, albo istnieje zagrożenie, że sprawca zatrze wszelkie ślady przestępstwa (np. kiedy funkcjonariusz widzi, jak osoba przełamuje zabezpieczenia do piwnicy i próbuje stamtąd wyciągnąć rower, a następnie na nim odjechać),
• nie można ustalić tożsamości danej osoby (np. kiedy osoba nie podaje swojego imienia i nazwiska, miejsca zamieszkania),
• istnieją przesłanki do przeprowadzenia wobec tej osoby postępowania przyspieszonego (są to sytuacje, w których sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio po dokonaniu czynu, kiedy wszelkie okoliczności sprawy są znane, nie potrzeba jest przeprowadzenia szerszego postępowania przygotowawczego),
• istnieje uzasadniona obawa, że osoba dopuściła się przestępstwa z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa ponownego i podobnego przestępstwa, zwłaszcza jeżeli osoba grozi jego popełnieniem (np. znęcanie fizyczne nad partnerką, najbliższą rodziną).

Warto dodać, że ustawodawca wskazał, że w niektórych przypadkach zatrzymanie przez policję jest obligatoryjne. Ma to miejsce, kiedy osoba dopuściła się przestępstwa z użyciem broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a istnieje obawa, że ponownie dopuści się takiego przestępstwa (np. zaatakowanie osoby najbliższej nożem). 

Policja ma także obowiązek zatrzymać osobę, kiedy prokurator zarządzi zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie podejrzanego. Takie czynności prokurator zlecić policji, kiedy zachodzi uzasadniona obawa, że: 

• osoba nie stawi się na wezwanie prokuratora w celu przeprowadzenia niezbędnych czynności w sprawie (np. dotychczas nie była obecna na przesłuchaniu),
• osoba ta będzie w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie (np. poprzez wpływanie na świadków, podjęcie próby wymuszenia zmiany zeznań świadków).

Niezależnie, czy policja dokonała zatrzymania, w warunkach gdy było ono obligatoryjne, czy też nie, zawsze zatrzymanemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia. Oznacza to, że możemy skierować do sądu pismo, w którym będziemy domagać się zbadania, czy nasze zatrzymanie było zasadne, legalne oraz prawidłowe. 

O czym musisz zostać poinformowany podczas zatrzymania przez Policję? 

W pierwszej kolejności, przy zatrzymaniu przez policję, funkcjonariusz powinien poinformować osobę o przyczynach, jakie stanowiły podstawę do jego zatrzymania. Dalej funkcjonariusz ma obowiązek pouczyć zatrzymanego o przysługujących mu prawach. 

W praktyce najczęściej odbywa to się jednak w ten sposób, że zatrzymany otrzymuje jedynie lakoniczną informację o przyczynie jego zatrzymania, a szczegółowe dane są przekazywane dopiero ustanowionemu w sprawie obrońcy. 

Zatrzymany dostaje również wydrukowane pouczenia, które zawierają informację o przysługujących mu prawach. Na tym etapie zatrzymany jest zestresowany, działa pod presją czasu, nie czytając otrzymanych pouczeń. Dodatkowo druk pouczenia zawiera wyłącznie przepisy z kodeksu postępowania karnego, które często są trudne do zrozumienia i niewiele mówią zatrzymanemu. Warto już wtedy zażądać obecności adwokata, który wytłumaczy  zatrzymanemu jakie ma prawa i w jaki sposób będą przebiegały dalsze czynności. Kopię podpisanych pouczeń pozostawia się w aktach sprawy na dowód tego, że zatrzymany został należycie poinformowany o jego prawach. W dalszej części artykułu wskażemy szczegółowo, jakie konkretnie prawa przysługują zatrzymanemu. 

Jakie uprawnienia ma funkcjonariusz Policji? 

Policja posiada szereg uprawnień jakie może podjąć w trakcie dokonywania zatrzymania osoby. Wśród najważniejszych z nich należy wyróżnić:

• możliwość wylegitymowania osoby, w celu ustalenia tożsamości,
• możliwość użycia środków przymusu bezpośredniego np: chwytów obezwładniających, kajdanek, gazu łzawiącego lub służbowej pałki, w sytuacji kiedy zatrzymany stawia opór w stosunku do działań funkcjonariusza,
• możliwość przeszukania osoby, w tym dokonania szczegółowej kontroli osobistej,
• możliwość wydawania poleceń określonego zachowania się (np. polecenie odwrócenia się, przejścia w inne miejsce),
• możliwość fotografowania osoby. 

Warto zaznaczyć, że stosując jakiekolwiek z powyższych środków funkcjonariusz policji powinien kierować się zasadą minimalizacji skutków oraz dostosowywaniu ich do aktualnej sytuacji. Oznacza to, że policjant może stosować tylko niezbędne i konieczne środki przymusu bezpośredniego. Każdorazowo ich użycie powinno być uzasadnione okolicznościami zatrzymania, w tym również zachowaniem osoby zatrzymywanej. 

Funkcjonariusze Policji obok uprawnień posiadają także szereg obowiązków. Jednym z nim jest konieczność niezwłocznego poinformowania zatrzymanego o podstawie zatrzymania. Warto też wskazać, że każdy funkcjonariusz policji posiada obowiązek poszanowania godności każdej z osób zatrzymywanych, jak równie przy podejmowanej interwencji powinien przestrzegać i chronić prawa każdego człowieka. 

Protokół z zatrzymania przez Policję – dlaczego jest taki ważny? 

Protokół z zatrzymania przez policję jest najważniejszym dokumentem na tym etapie postępowania karnego, ponieważ odzwierciedla w jaki sposób przebiegło zatrzymanie. Dzięki niemu, adwokat może zweryfikować, czy zatrzymanie było prawidłowe,  czy może  doszło do zatrzymania przez policję bez powodu tj. nielegalne. 

Warto zaznaczyć, że każdy zatrzymany otrzymuje protokół do przeczytania i podpisania. Wtedy też może zgłosić ewentualne uwagi, zwrócić uwagę funkcjonariuszom przykładowo na wadliwie wpisaną godzinę i minutę zatrzymania lub niewłaściwy powód zatrzymania. Są to najistotniejsze informacje w kontekście późniejszej weryfikacji przesłanek zatrzymania, o czym szerzej będziemy pisać w dalszej części artykułu. 

Jak długo może trwać zatrzymanie przez Policję? 

Zatrzymanie przez policję powinno trwać maksymalnie 48 godzin. Po upływie tego okresu, każdy zatrzymany powinien zostać natychmiast zwolniony i wypuszczony. 

Ustawodawca przewidział jednak jeden wyjątek od powyższej reguły. Jest to sytuacja, kiedy prokurator zdecyduje się na skierowanie do sądu wniosku o zastosowanie wobec zatrzymanego tymczasowego aresztowania. W takim przypadku, od momentu skierowania ww. wniosku, czas zatrzymania zostaje przedłużony o kolejne 24 godziny i może trwać łącznie 72 godziny. W ciągu wskazanych 24 godzin musi się odbyć posiedzenie sądu, na którym zostanie rozpoznany wniosek prokuratora. 

Co to jednak oznacza w praktyce? Ilustrując powyższe przykładem osoba została zatrzymywana przez policję w poniedziałek o godzinie 10:00. Policja powinna zwolnić zatrzymanego najpóźniej w środę o godzinie 10:00. Jeżeli jednak w środę, o godzinie 09:00 prokurator skieruje do sądu wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania, to sąd ma 24 godziny na podjęcie decyzji. Jeśli sąd nie wyda postanowienia, to najpóźniej w czwartek  o godzinie 09:00 należy zatrzymanego zwolnić.  

Podobnie jest, gdy sąd na posiedzeniu w przedmiocie tymczasowego aresztowania, doszedłby do wniosku, że brak jest podstaw do zastosowania ww. środka zapobiegawczego. Wówczas zatrzymanego należy niezwłocznie zwolnić po zakończeniu  posiedzenia.  

Kiedy ma miejsce nielegalne zatrzymanie przez Policję? 

O nielegalnym zatrzymaniu przez policję możemy mówić, kiedy z okoliczności sprawy wynika, że zatrzymanie było bezpodstawne, czyli brak było podstawy prawnej do zatrzymania osoby. Innymi słowy oznacza to, że zatrzymanie przez policję jest nielegalne, kiedy brak jest uzasadnionego przypuszczenia, że osoba zatrzymana popełniła przestępstwo lub nie istnieje obawa, że osoba dokona ucieczki, ukrycia się lub zatarcia śladów przestępstwa. 

Nasza Kancelaria spotyka się w wielu sprawach z sytuacją, że doszło do nielegalnego zatrzymania przez policję, a okoliczności sprawy nie wskazywały, aby konieczne było zatrzymanie osoby. Działając wtedy zgodnie z interesem klienta, jako obrońcy w terminie 7 dni, składamy zażalenie na nielegalne zatrzymanie przez policję wskazując, że brak było podstaw prawnych i faktycznych do zastosowania tego rodzaju środka przymus. 

Jakie prawa ma osoba zatrzymana przez Policję? 

Osoba zatrzymana przez policję ma prawo do :

• skorzystania z pomocy adwokata, 
• skorzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (kiedy zatrzymany nie włada językiem polskim),
• poinformowania funkcjonariuszy o stanie zdrowia, 
• odmowy złożenia oświadczenia potwierdzającego poinformowanie o przyczynach zatrzymania i o przysługujących prawach,
• bycia wysłuchanym,
• otrzymania odpisu protokołu zatrzymania,
• dostępu do pierwszej pomocy medycznej, 
• nawiązania kontaktu z adwokatem, w tym do bezpośredniej rozmowy z adwokatem, 
• natychmiastowego zwolnienia, jeżeli ustaną przyczyny zatrzymania, jak również, jeżeli w ciągu 48 godzin od zatrzymania osoba ta nie zostanie przekazana do dyspozycji sądu (dzieje się tak, kiedy prokuratura nie wnioskuje o zastosowanie tymczasowego aresztowania),
• zwolnienia, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu, zatrzymanemu nie zostanie doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania,
• złożenia zażalenia na zatrzymanie przez policję, jeżeli było nielegalne lub bez powodu.

Prawo do kontaktu z adwokatem

Podstawą postępowania karnego jest zapewnienie każdemu prawa do obrony swoich praw. Nie inaczej jest w stosunku do osoby zatrzymanej przez policję. Przepisy prawa karnego, zwłaszcza art. 245 k.p.k. określają, że zatrzymanemu, na jego żądanie, należy umożliwić nawiązanie kontaktu z adwokatem oraz bezpośrednią rozmowę z adwokatem. W tym momencie obrońca jest jedyną osobą, która może się spotkać z zatrzymanym. Dzięki obecności adwokata, zatrzymany pozna do strony praktycznej przysługujące mu prawa, a kolejno pozna dalszy przebiegu postępowania. Adwokat zweryfikuje także czy w sprawie nie doszło do zatrzymania przez policję bez powodu oraz ustali, czy zatrzymanie było w pełni legalne. 

Jak już wcześniej zaznaczono, zatrzymany zazwyczaj jest zestresowany sytuacją w jakiej się znalazł. Obecność adwokata i bezpośrednia rozmowa sprawia, że stres u zatrzymanego jest zmniejszony. Od tego momentu to adwokat czuwa nad wszystkimi czynnościami, jakie są podejmowane w sprawie. 

Warto zaznaczyć, że nie zawsze rozmowa adwokata z zatrzymanym przebiega w sposób swobodny. Jednak szczególne okoliczności sprawy mogą uzasadniać obecność zatrzymującego. Sytuacja taka powinna być wyjątkiem i rzadkością, a zatrzymany powinien mieć prawo do rozmowy z adwokat bez obecności osób trzecich. 

Zatrzymanie przez Policję, a nieobecność w pracy 

Zatrzymanie przez policję trwa zazwyczaj przez czas maksymalny, czyli odpowiednio 48 godzin lub 72 godzin. W tym czasie zatrzymany nie jest w stanie stawić się w miejscu pracy, jak i poinformować  pracodawcę o swojej nieobecności. 

Jak więc będzie wyglądała sytuacja pracownika po powrocie do miejsca pracy? Z reguły, pracodawca powinien potraktować czas, w którym pracownik był nieobecny, jako jego usprawiedliwioną nieobecność. Co jednak, jeżeli słowo pracownika będzie dla pracodawcy niewystarczające? Wówczas zatrzymany powinien na żądanie pracodawcy przedstawić protokół z zatrzymania przez policję. W nim będzie wskazany czas, w którym pracownik był zatrzymany oraz czas  zwolnienia z zatrzymania, po którym osoba zatrzymana powinna niezwłocznie wrócić do miejsca pracy. 

Różnica między zatrzymaniem a aresztowaniem 

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że zatrzymanie przez policję powinno służyć temu, aby na początkowym etapie prowadzenia postępowania przygotowawczego odpowiednio zabezpieczyć ślady przestępstwa oraz zapewnić udział zatrzymanego w czynnościach postępowania. Natomiast tymczasowe aresztowanie jest środkiem zapobiegawczym, o charakterze izolacyjnym mające na celu zapewnienie prawidłowego toku postępowania. Służy ono temu, aby aresztowany nie wpływał na to, w jaki sposób przeprowadzane są kolejne czynności procesowe, przykładowo nie nakłaniał świadków do składania fałszywych zeznań. 

Ponadto zatrzymanie jest krótsze, może być stosowane maksymalnie przez 48 godzin, wyjątkowo można je przedłużyć na kolejne 24 godziny, zgodnie z informacjami powyżej wskazanymi. Z kolei tymczasowe aresztowanie jest o wiele dłuższe i może być stosowane aż na 3 miesiące z możliwością przedłużania na dalsze okresy. Do czasu wydania wyroku przez sąd I instancji okres tymczasowego aresztowania może trwać nawet 2 lata. 

Istotne jest, aby zatrzymany miał od  początku świadomość, jakim czynnościom procesowym zostanie poddany w dalszych godzinach oraz jakie prawa mu przysługują. Współpraca z adwokatem od pierwszych chwil po zatrzymaniu pozwala na bieżącą weryfikację działań służb ścigania oraz trafną ocenę sytuacji klienta. Wielokrotnie, dzięki zaangażowaniu adwokata w czynności zaraz po zatrzymaniu, sąd dochodzi do przekonania, że nie ma potrzeby stosowania tymczasowego aresztowania i poprzestaje na zastosowaniu wolnościowych środków zapobiegawczych, takich jak przykładowo dozór policji lub poręczenie majątkowe. 

Często wśród naszych klientów panuje przeświadczenie, że prawo karne przewiduje aresztowanie przez policję. Jest to błędne założenie ponieważ przepisy nie regulują takiej instytucji jak aresztowanie przez policję. O tymczasowym aresztowaniu może decydować wyłącznie sąd. To sąd uznaje, czy kogoś należy umieścić w areszcie na kilka miesięcy, czy też proces może się toczyć, kiedy podejrzany przebywa na wolności. Prawdą natomiast jest, że to policja doprowadza podejrzanego do aresztu śledczego, stąd czasem w przekazach medialnych można spotkać się z pojęciem aresztowania przez policję. 

Zatrzymanie osoby najbliżej wielokrotnie powoduje sporo stresu oraz nerwów. Najbliżsi nie wiedzą, jak pomóc zatrzymanemu, gdzie zatrzymany przebywa i jak długo tam będzie. Nasza praktyka pokazuje, że w przypadku osób zatrzymanych istotne jest, aby zatrzymanemu udzielić pomocy prawnej już w pierwszych godzinach po ujęciu przez organy ścigania. W takich sytuacjach zachęcamy więc do niezwłocznego kontaktu z naszą Kancelarią za pośrednictwem naszego  numeru telefonu, tj. +48 661 254 264.