Europejski nakaz aresztowania — jak sprawdzić i co warto wiedzieć

Europejski nakaz aresztowania stosunkowo niedawno pojawił się w przepisach postępowania karnego. Dziś odpowiemy na pytanie czym właściwie jest europejski nakaz aresztowania, czy istnieje lista osób poszukiwanych europejskim nakazem aresztowania oraz czym różni się list gończy i europejski nakaz aresztowania?

Europejski nakaz aresztowania — jak sprawdzić i co warto wiedzieć

Europejski nakaz aresztowania (dalej jako: ENA) to inaczej międzynarodowy list gończy, dzięki któremu możliwe jest aresztowanie w innym państwie, przy udziale zagranicznych organów ścigania. Europejski nakaz aresztowania to wniosek o aresztowanie osoby podejrzanej lub oskarżonej o popełnienie przestępstwa, która przebywa na terytorium innego państwa.  ENA obowiązuje na terytorium całej Unii Europejskiej. Wydanie ENA poprzedza decyzja sądu o tymczasowym aresztowaniu i poszukiwaniu listem gończym na terenie Polski.  Europejski nakaz aresztowania ma zastosowanie także do osób skazanych za popełnienie przestępstwa.

Wydanie ENA poprzedza posiedzenie sądu. Warto, aby w takim posiedzeniu uczestniczył obrońca poszukiwanego. Pozwoli to na podjęcie działań zmierzających do niewydawania ENA.

Adwokat może reprezentować daną osobę przed sądem, jak również rozpoznać sytuację prawną osoby, która jest już poszukiwana nakazem aresztowania i ustalić co było powodem wydania takiego nakazu, a także dążyć do jego uchylenia. Warto zaznaczyć, że obrońcę obowiązuje tajemnica obrończa, wobec czego nawet przy zleceniu reprezentacji w postępowaniu o ENA, adwokat nie ujawni organom ścigania, gdzie dana osoba przebywa.  Sąd okręgowy właściwy dla prowadzonego postępowania wydaje wobec poszukiwanego postanowienie, w którym orzeka o poszukiwaniu europejskim nakazem aresztowania. Nakaz zatrzymania i doprowadzenia może być także wydany po uprawomocnieniu wyroku, gdy skazany nie stawi się do odbycia kary. Jeżeli dana osoba poszukiwana jest do wykonania kary, orzeka sąd okręgowy właściwy dla miejsca wykonania tej kary.

W dyskusjach często pada pytanie, gdzie sprawdzić listę osób poszukiwanych europejskim nakazem aresztowania? Konkretna lista osób poszukiwanych europejskim nakazem aresztowania nie jest publikowana. Informacje takie można sprawdzić na stronie Policji https://poszukiwani.policja.pl/ lub na stronie Interpolu: https://www.interpol.int/ Wszelkie publikacje w internecie nie dają gwarancji, czy dana osoba jest poszukiwana. Wyżej wskazane bazy nie są na bieżąco aktualizowane. Stąd też o ewentualnym poszukiwaniu, najlepiej dowiedzieć się poprzez zlecenie wglądu w akta sprawy przez adwokata. Zapozna się on z całością akt sądowych i będzie mógł z całą pewnością określić, czy wobec danej osoby wydano ENA, a także co było tego podstawą.

Na czym polega Europejski nakaz aresztowania

Najprościej mówiąc ENA jest nakazem poszukiwania w krajach Unii Europejskiej. Obowiązuje na całym jej terytorium, w każdym państwie. 

Osoba poszukiwana, musi liczyć się z tym, że jest to nakaz natychmiastowego zatrzymania i doprowadzenia do najbliższego aresztu. W każdym momencie poszukiwany może zostać rozpoznany przez funkcjonariusza lub przechodnia i w konsekwencji zatrzymany. Może się to stać nawet na środku ulicy, jeżeli funkcjonariusz będzie miał uzasadnione przekonanie, że dana osoba jest poszukiwana. Może zdarzyć się tak, że nawet przy rutynowej kontroli, funkcjonariusz wpisując dane do dowolnego systemu, uzyska informacje o poszukiwaniu na podstawie ENA.
Dane osoby poszukiwanej na podstawie ENA są wprowadzane do systemu informacji Schengen. Dostęp do tego systemu ma m.in. Policja, Straż Graniczna, sądy i prokuratury.

Europejski nakaz aresztowania w Polsce — kiedy można dostać?

Artykuł 607b kodeksu postępowania karnego wskazuje na sytuacje, w których nakaz aresztowania może zostać wydany w Polsce. Jako podstawową przesłankę umożliwiającą wydanie ENA wskazano, że nakaz ten wydaje się wtedy, kiedy wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. Przez interes wymiaru sprawiedliwości należy rozumieć sytuację, w której dana osoba ukrywa się przez wiele lat, a inne sposoby poszukiwania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Można także uznać, że przesłanka ta jest spełniona, kiedy dana osoba jest poszukiwana wskutek popełnienia przestępstwa o wysokiej szkodliwości społecznej. Może to być przykładowo zabójstwo, handel narkotykami, gwałt czy oszustwa podatkowe itp.

Kodeks postępowania karnego wskazuje także, że wydanie europejskiego nakazu aresztowania w Polsce jest niedopuszczalne, kiedy:

• wobec osoby ściganej prowadzone jest postępowanie o przestępstwo, którego górna granica ustawowego zagrożenia karą nie przekracza roku pozbawienia wolności,
• dana osoba ma do odbycia karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 4 miesięcy pozbawienia wolności.

Jak sprawdzić, czy ma się Europejski nakaz aresztowania?

Informacje o tym, czy wydano za nami ENA najprościej i najpewniej jest uzyskać prosto z akt sprawy. Niestety, niemal na pewno osoba poszukiwana zostanie zatrzymana w momencie, kiedy te akta będzie przeglądać. Stąd najlepiej czynność zlecić adwokatowi. Niestety, w porównaniu do listu gończego, przy ENA brak jest możliwości uzyskania informacji z Krajowego Rejestru Karnego. Nie będzie tam ujawnionej informacji o wydanym ENA.

List gończy a Europejski nakaz aresztowania

Gdy miejsce pobytu oskarżonego lub podejrzanego nie jest znane, konieczne jest jego poszukiwanie. Przepisy prawa przewidują także możliwość wydania za ukrywającą się osobą – listu gończego. Listy gończy jest wydawany przez prokuratora i dotyczy osób podejrzanych, oskarżonych, objętych nakazem tymczasowego aresztowania, a także skazanych, ukrywających się przed organami ścigania.

Podstawową różnicą między listem gończym a europejskim nakazem aresztowania jest obszar, w którym poszukiwania się odbywają. Przy liście gończym dana osoba poszukiwana jest wyłącznie w kraju, w którym list ten wydano. Natomiast w przypadku ENA, poszukiwania odbywają się na terenie całej Unii Europejskiej, mimo, że tylko jeden kraj wydał ENA. Dodatkowo w Krajowym Rejestrze Karnym znajdują się informację o poszukiwaniu listem gończym.

Ekstradycja a Europejski nakaz aresztowania

Zanim wprowadzono europejski nakaz aresztowania przez wiele lat zastanawiano się, w jaki sposób usprawnić przekazywanie osób poszukiwanych między krajami? Ekstradycja trwała zdecydowanie zbyt długo i wymagała skomplikowanego postępowania. W 2004 roku rozpoczęto stosowanie ENA. Miało to na celu przyspieszenie postępowania oraz łatwiejsze przekazywanie informacji pomiędzy państwami Unii Europejskiej o osobach poszukiwanych. 

Do dziś, największą różnicą pomiędzy ekstradycją a europejskim nakazem aresztowania jest czas, w jakim postępowanie to trwa. Przekazanie poszukiwanej osoby w ramach ENA odbywa się szybko, często tylko kilku dni.  Kolejną różnicą między europejskim nakazem aresztowania a ekstradycją jest to, że ENA polega na czasowym przekazaniu osoby ściganej państwu, które poszukiwało tę osobę. Natomiast ekstradycja ma charakter bardziej ostateczny, stały. Dana osoba jest przekazywana do państwa, które o to wnioskowało. Poddawana jest procesowi karnemu lub osadzana celem wykonania kary pozbawienia wolności.

Pomoc adwokata w sprawach związanych z Europejskim nakazem aresztowania

Przede wszystkim obrońca może reprezentować daną osobę na posiedzeniu w przedmiocie wydania ENA. Może on także ustalić, czy w ogóle taki nakaz aresztowania został wydany poprzez wgląd w akta sprawy i ich analizę. Adwokatowi można zlecić także reprezentację w sprawie, w której wydano ENA. 

Nie inaczej jest w przypadku poszukiwania na podstawie ENA do wykonania już orzeczonej kary pozbawienia wolności. Na etapie postępowania wykonawczego, adwokat może w imieniu danej osoby złożyć wniosek o odroczenie wykonania kary lub wniosek o wykonanie tej kary w systemie dozoru elektronicznego.

Jeżeli potrzebują Państwo zweryfikować, czy w Państwa sprawie wydano ENA, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią za pośrednictwem formularza ”porady  prawne online”. W razie potrzeby pomożemy także podjąć działania procesowe, aby wstrzymać poszukiwania.