Wykonanie kary według przepisów prawa karnego

Czy jeżeli komuś zawieszono wykonanie kary pozbawienia wolności, to czy osoba skazana zobowiązana do odbycia tej kary? Czy wtedy wymierzoną karę musi wykonać? Czy możliwa jest przerwa w wykonaniu kary po zarządzeniu do wykonania? W dzisiejszym artykule opiszemy sytuacje prawne, w których może dojść do zarządzenia wykonania kary.

W polskim systemie karnym, karę pozbawienia wolności wykonuje się w zakładach karnych, które rozmieszczone są w całym kraju. Inaczej nazywa się je jednostkami penitencjarnymi. Są to placówki publiczne, a zarządza nimi Skarb Państwa. Za porządek w każdej jednostce penitencjarnej odpowiada służba więzienna.

Jak jednak wygląda droga od czasu wydania wyroku skazującego do pobytu w zakładzie karnym? Czy trafia się tam bezpośrednio po wydaniu orzeczenia przez sąd? Oczywiście, że nie. Po wydaniu prawomocnego wyroku skazany zazwyczaj nie jest zabierany prosto do zakładu karnego, z wyjątkiem sytuacji, kiedy jest on tymczasowo aresztowany. W przypadku odpowiadania z tzw. wolnej stopy, skazany po uprawomocnieniu wyroku otrzymuje list z sądu z wezwaniem do stawiennictwa w wyznaczonym w dniu, w wyznaczonej jednostce penitencjarnej. Jeżeli skazany w tym dniu stawi się w zakładzie karny, rozpoczyna odbywanie kary na okres wskazany w wyroku skazującym. 

Co się jednak stanie, kiedy skazany nie uda się do zakładu karnego we wskazanym terminie? W takiej sytuacji osoba skazana staje się poszukiwana i w każdym momencie może zostać zatrzymana przez policję i doprowadzona do zakładu karnego, aby odbyć karę pozbawienia wolności.  

W trakcie odbywania wyroku, skazany może starać się o przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności. Stanowi o tym art. 153 kodeksu karnego wykonawczego. Jednocześnie wskazano tam, że w pewnych sytuacjach sąd ma obowiązek orzeczenia przerwy w wykonaniu kary, natomiast w niektórych  przypadkach, na prawidłowo uzasadniony wniosek, może orzec o takiej przerwie.

I tak kolejno, Sąd obligatoryjnie postanawia o przerwie w wykonaniu kary kiedy skazany cierpi na chorobę psychiczną lub inną ciężką chorobę, która uniemożliwia jemu odbycie orzeczonej kary. Natomiast w przypadku ważnych względów rodzinnych (np. śmierć najbliższej osoby, choroba dzieci) lub osobistych (np. konieczność odbycia leczenia, zabieg medyczny, ukończenie szkoły), sąd ma możliwość orzeczenia przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności.

Zarządzenie wykonania kary 

Zarządzenie wykonania kary możliwe jest w sytuacji, kiedy skazany na karę  pozbawienia wolności w zawieszeniu, podczas okresu próby popełnia inne przestępstwo, nie wypełnia obowiązków nałożonych przez sąd lub rażąco narusza porządek prawny. Sytuacje, w których sąd jest zobowiązany do zarządzenia wykonania kary oraz sytuacje, w których sąd może zarządzić wykonanie kary, zostaną omówione poniżej. 

Warto więc odpowiedzieć sobie na pytanie, który sąd decyduje o zarządzeniu wykonania kary? Prawo karne stanowi, że o zarządzeniu wykonania kary orzeka sąd pierwszej instancji, który skazał sprawcę w danej sprawie. W praktyce wygląda to tak, że sąd wyznacza posiedzenie w zakresie zarządzenia wykonania kary, na którym może być obecny skazany. Na tym posiedzeniu może on przedstawiać dowody oraz twierdzenia, które uzasadniają niezarządzanie wykonania wobec niego kary pozbawienia wolności. Jeżeli skazany się stawi, sąd może też wysłuchać skazanego, zapytać go dlaczego doszło do sytuacji, w której rozważane jest wykonanie kary dotychczas zawieszonej. 

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w takim posiedzeniu może wziąć udział obrońca skazanego, co wielokrotnie pozwoliło naszym klientom uniknąć zarządzenia wykonania kary. Dzięki obecności obrońcy skazany zna przebieg posiedzenia i rozumie znaczenie swoich czynów.  Dodatkowo, w wielu przypadkach, obrońca jest w stanie przekonać sąd, że brak jest potrzeby zarządzenia wykonania kary. 

Obligatoryjne i fakultatywne zarządzenie wykonania kary 

W sytuacji, kiedy: 

• skazany w okresie próby popełnił inne, podobne przestępstwo do tego, za które został skazany i zostanie za nie skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia wykonania kary,
• skazany za przestępstwo z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia wobec osoby najbliższej lub współzamieszkującego małoletniego dopuszcza się ponownie takich samych zachowań,
• skazany, pomimo pisemnego upomnienia kuratora, rażąco narusza porządek prawny, w tym popełnił inne przestępstwo lub nie wypełnia obowiązków nałożonych na niego przez sąd,

sąd zobowiązany jest do zarządzenia wykonania kary, która dotychczas była zawieszona.

Natomiast w sytuacji, kiedy: 

• skazany narusza porządek prawny (w tym popełnił inne przestępstwo),
• uchyla się od uiszczenia grzywny lub dozoru, 
• nie wykonuje nałożonych na niego obowiązków lub środków karnych, 
• nie zapłacił nawiązki, zadośćuczynienia lub nie naprawił szkody, 
• nie dopełnił obowiązku przepadku rzeczy,

a kurator nie doręczył skazanemu pisemnego upomnienia, to sąd ma jedynie możliwość zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej. Oznacza to, że tylko od uznania sądu oraz zaangażowania skazanego i jego obrońcy zależy, czy kara ta zostanie wykonana. 

Warunkowe zawieszenie wykonania kary 

Prawo karne w art. 69 kodeksu karnego wskazuje, w jakich sytuacjach Sąd ma możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary. Wskazano tam jakie wymagania skazany musi spełnić, aby skorzystać z tego dobrodziejstwa. 

I tak wskazać należy, że Sąd może zawiesić wykonanie kary, kiedy orzeczona kara pozbawienia wolności nie przekracza roku. Dodatkowo, skazany w czasie popełnienia czynu nie może być skazany na inną karę pozbawienia wolności. Ponadto, w uznaniu sądu środek taki musi być wystarczający dla osiągnięcia wobec skazanego celów kary. Przede wszystkim zawieszenie wykonania kary powinno oddziaływać na skazanego w taki sposób, aby nie popełnił on w przyszłości przestępstwa. 

Czym kieruje się sąd zawieszając wykonanie kary? Sąd powinien mieć na uwadze przede wszystkim postawę sprawcy (czyli to, jak się on zachowuje w trakcie procesu), jego właściwości i warunki osobiste (czyli m.in. wykształcenie, zatrudnienie), dotychczasowy sposób życia oraz jego zachowanie bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa (np: przeproszenie pokrzywdzonego).  

W tym miejscu należy wskazać, że niezwykle trudno jest przekonać sąd, aby zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności. Jest to skomplikowany i czasochłonny proces, który wymaga przedstawienia odpowiedniej argumentacji, czy też dowodów. Dlatego też, warto już na wstępnym etapie zlecić prowadzenie sprawy adwokatowi od spraw karnych, który w imieniu oskarżonego będzie dążył do uzyskania możliwie najkorzystniejszego wyroku.  Skuteczny adwokat od spraw karnych jest w stanie pomóc niemal każdemu oskarżonemu w uzyskaniu warunkowego zawieszenia wykonania kary, jeżeli tylko jego sytuacja procesowa na to pozwala. 

Orzeczenie zawieszenia wykonania kary 

Zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności orzekane jest w wyroku kończącym postępowanie karne. Każdorazowo sąd orzeka na jaki okres próby zawiesza wykonanie kary oraz jakie obowiązki nakłada na skazanego. Wśród takich obowiązków można wymienić np. informowanie kuratora o przebiegu próby, przeproszenie pokrzywdzonego, poddanie się terapii, powstrzymanie się od użycia alkoholu lub środków odurzających itp. Pełny katalog tych obowiązków ustawodawca wskazał w art. 72 kodeksu karnego. 

Okres próby 

Zgodnie z art. 70 k.k. okres próby zasadniczo wynosi od roku do nawet 3 lat. Wyjątkiem są sprawcy przestępstwa, którzy w momencie popełnienia czynu zabronionego nie ukończyli 21 lat, a w momencie wydania wyroku przez sąd pierwszej instancji nie ukończyli 24 lat oraz sprawcy przestępstw z użyciem przemocy na szkodę domownika. Do nich stosuje się wydłużony okres próby, który wynosi od 2 do 5 lat.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie – Jakie warunki należy spełnić? 

Warunkowe przedterminowe zwolnienie z wykonania reszty kary pozbawienia wolności zostało umieszczone w art. 77 i następne kodeksu karnego. Co do zasady, aby doszło do warunkowego zwolnienia z wykonania reszty kary podstawowym obowiązkiem skazanego jest: 

• w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności odbyć co najmniej połowę kary,
• w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności w warunkach recydywy odbyć 2/3 kary, 
• w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności w warunkach tzw. recydywy wielokrotnej odbyć 3/4 kary,
• w przypadku skazania na karę 25 lat pozbawienia wolności wykonanie 15 lat orzeczonej kary,
• w przypadku skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności wykonanie 25 lat orzeczonej kary. 

Ważne jest również, że sąd może w wyroku skazującym oznaczyć surowsze warunki niż te wskazane powyżej, jakie skazany musi spełnić, żeby starać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie. 

Dodatkowo, aby móc uzyskać zwolnienie z wykonania kary w pozostałym zakresie, postawa skazanego, jego właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa, a także w czasie odbywania kary muszą wiązać się z tak zwaną pozytywną prognozą kryminologiczną. Co to tak naprawdę oznacza w praktyce? Sąd penitencjarny musi dojść do przekonania, że pomimo zwolnienia z wykonania kary w pozostałym zakresie, skazany będzie przestrzegał porządku prawnego i przede wszystkim nie popełni ponownie przestępstwa.  Mówiąc inaczej, sąd musi nabrać pełnego przekonania, że skazany nie powróci do środowiska przestępczego i zerwał z nim wszelkie kontakty. 

Uzyskanie pozytywnej prognozy kryminologicznej możliwe jest poprzez przedstawienie sądowi okoliczności oraz dokumentów, które będą świadczyć o poprawnym zachowaniu skazanego, czy też zmianie jego postawy. Jako przykład takich dokumentów można wskazać opinię z poprzedniego miejsca pracy, promesę zatrudnienia (czyli obietnice, że po opuszczeniu zakładu karnego dany pracodawca zatrudni skazanego), zaświadczenie o udziale w akcjach charytatywnych, o uczestnictwie kursach doszkalających, ewentualnie certyfikaty o kwalifikacjach zawodowych.

Ogromnie istotną kwestią w każdym z powyższych postępowań jest przekonania sądu, że wcale nie ma potrzeby, aby skazany wykonał karę w zakładzie karnym. Podobnie w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia, gdzie zaangażowanie skutecznego adwokata pozwala na ustalenie pozytywnej prognozy kryminologicznej wobec skazanego. Wiele więc zależy od pracy i zaangażowania obrońcy skazanego. W celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości oraz ustalenia sytuacji procesowej skazanego zachęcamy do kontaktu z Kancelarią za pośrednictwem naszego formularza kontaktowego.